آرتريت روماتوئيد يک بيماري سيستميک و مزمن است که معمولا در سنين ميانسالي رخ مي دهد. شيوع اين بيماري در زنان بيشتر از مردان ديده مي شود.(نسبت زن به مرد حدود 3 به 1 است).اين بيماري مزمن التهابي بيشتر مفاصل را درگير مي کند و باعث تخريب غضروف و ضايعات استخواني مي شود در اين بيماري التهاب مفاصل دست و پا شايع تر از بقيه قسمتهاست. دكتر «لزلي بونسي» مدير يكي از بخش‌هاي جراحي ارتوپدي دانشگاه «پترز بورگ» مي‌گويد: «رژيم غذايي، درمان قطعي براي مشكلات مفصلي محسوب نمي‌شود اما مي‌تواند وضعيت سلامت مفاصل را بهبود بخشد.»
چاقي يک عامل خطرناک و عمده براي مفصل و استخوان است. از نظر تئوري، تنها کم کردن چند كيلو گرم وزن، مشكلات متابوليك را مي كاهد و فشار بر مفاصل را کمتر مي کند. بهترين شانس بدست آوردن سلامتي، فعاليت فيزيکي منظم همراه با ورزش هاي ايروبيک و تمرينات ورزشي کششي است.
تداخلات دارويي:
در اين بيماران مصرف آسپرين همراه با شير، غذا يا آنتي اسيد باعث كاهش عوارض گوارشي ميگردد.
داروهاي مهاركننده ايمني نظير متوتروكسات از داروهاي مصرفي براي آرتريت روماتوئيد مي باشند. عارضه منفي متوتروكسات اثر آنتاگونيستي آن با اسيد فوليك است و براي اكثر بيماران رژيم مناسب و متعادل براي اجتناب از كمبود فولات كافي است. خوشبختانه مكملياري اسيد فوليك تاثير دارويي متوتروكسات را كاهش نمي دهد.
داروهاي استروئيدي باعث هيپركلسوري و كاهش جذب كلسيم مي گردند و مي توانند خطر استئوبروز را افزايش دهند. مصرف همزمان مكمل كلسيم و ويتامين د و كنترل وضعيت استخواني مي تواند استئوپني را به حداقل برساند و بايد مراقب بود ميزان سرمي كلسيم به بالاي 11 گرم در دسي ليتر نرسد.
در صورت وجود ادم به همراه درمان استروئيدي بايد رژيم محدود از سديم و مايعات به بيمار داده شود.
اساس برنامه غذايي روزانه در بيماران آرتريت روماتوئيد
انرژي: در جريان حاد بيماري فاكتور استرس 14/1 -35/1 استفاده مي گردد. فاكتور فعاليت براي بيماران با توانايي حركتي محدود كه فيزيوتراپي مي شوند2/1 و در بيماراني كه هر روز تحت درمان وسيع فيزيوتراپي قرار دارند 3/1 مي توانند استفاده كنند.
پروتئين: بيماران روزانه 5/1-2 گرم به ازاي كيلو گرم وزن بدن به پروتئين نياز دارند.
.
ليپيد:رژيم هاي كم چرب منجر به پايين آمدن ميزان ويتامين اي و ويتامين آ سرم شده و پراكسيداسيون ليپيدي و ايجاد ايكوزانوئيدها را تحريك مي كند و منجر به تشديد آرتريت روماتوئيد مي گردد لذا تاكيد بر مصرف غذاهاي كم چرب در افراد مبتلا به آرتريت يا در معرض خطر آرتريت مفيد نمي باشد و تغيير نوع چربي رژيم به جاي حذف چربي، بيشتر مفيد است.
اسيدهاي چرب امگا 3 چه به شكل قرص و چه به شكل روغن نقش مهمي در مسيرهاي التهابي بازي مي كند و مفيد است. بعضي روغنهاي دريايي و نباتي مثل (زيتون و پامچال) و دانه هاي خوراكي مثل بذرِ كتان و لوبياي سويا، گردو، روغن كانولا و دانه كدو حلوايي داراي اثر ضد التهابي مستقيم مي باشند.
روغن بذرك حاوي اسيد چرب امگا 3 است و به اندازه روغن ماهي اثر ضد التهابي دارد.
:ويتامينها
ويتامين اي بعلاوه اسيد چرب امگا 3 و اسيد چرب امگا 6 توليد سيتوكين و ايكوزانوئيدها را با كاهش سيتوكينهاي التهابي و واسطه هاي ليپيدي تحت تاثير قرار ميدهد.
درمان با ويتامين اي و ساير آنتي اكسيدانها كاهش قابل ملاحظه درد را در بيماران آرتريت روماتوئيد نشان مي دهد لذا افزايش مكملياري آنتي اكسيدان ها اثرات مفيدي در پيشگيري و درمان با آرتريت روماتوئيد دارد.
مكملياري كلسيم و ويتامين د در پيشگيري و كاهش اختلالات آرتريتي مفيد است.
افزايش مس سرم در بيماران آرتريت روماتوئيد مضر ولي بالا بودن سرولوپلاسمين بدليل خواص آنتي اكسيداني آن مفيد است.
در صورت كاهش ميزان سرمي و پلاكتي اسيد آسكوربيك به سطحي غير طبيعي، مكملياري توصيه مي گردد.
در بيماران آرتريت روماتوئيد نياز به مكملياري آهن ندارند ولي دريافت كافي ويتامين ب 6 و ب 12 و فولات اهميت ويژه اي دارد.
:توصيه هاي تغذيه اي
فرمولاسيون حاوي زنجبيل التهاب و ناتواني در بيماران آرتريت روماتوئيد را كاهش مي دهد.
يکي از رژيمهاي غذايي که به نظر مي‌رسد براي افراد مبتلا به آرتريت روماتوئيد مفيد باشد، رژيم غذايي مديترانه‌اي است. اين رژيم غني از ميوه، سبزي، چربي سالم غير اشباع، آجيل، غلات کامل، سبزيجات خشک، ادويه‌ها و ماهي است.
زرده تخم مرغ از رژيم غذايي حذف نمي شود ولي بايد لبنيات کم چرب استفاده شود مصرف شير و لبنيات، درد روماتيسمي را در برخي افراد تشديد مي‌كند ولي استفاده از آنها توصيه مي شود.
گوشت قرمز نبايد بيشتر از 2 بار در هفته استفاده شود.بيشتر از پروتئين هاي گياهي و ماهي استفاده شود.
مصرف 4ـ3 استكان چاي سبز در روز از طريق كاهش التهاب مفاصل براي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد مفيد است.
ويتامين د لازم را با نوشيدن 2 ليوان شير كم‌چرب تامين كنيد. درضمن 10 تا 15 دقيقه در روز زير نورآفتاب بمانيد، زيرا نور خورشيد باعث توليد
ويتامين د در بدن مي شود
باعث مصرف فست فودها و شيرينيهاي قنادي و آبنباتها و روغنهاي دانه سويا و آفتابگردان و ذرت را بكاهيد.
مي توان از گلوکوزامين و سولفات کوندروئتين هنگام استئو آرتروز استفاده کرد. توجه کنيد تنها استئوآرتروز است که از نتايج اين مکمل ها بهره مي برد. افرادي که آرتريت روماتوئيد دارند از آنها سود زيادي نمي برند. در کل گلوکوزامين و کوندرويتين عوارض کمي دارند. اگر به نرم تنان صدف دار آلرژي داريد از گلوکوزامين استفاده نکنيد يا گلوکوزاميني در نظر بگيريد که از منابع گياهي تهيه شده باشد.
:منابع
كتاب Health and Nutrition كراوس، MNT براي اختلالات روماتيكي
كتاب Modern Nutrition، رژيم وتغذيه در آرتريت روماتوئيد
منبع اينترنتي تبيان
تهيه وتنظيم: فائضه مهان فر( مسئول واحد تغذيه بيمارستان بهبود)
با تشكر از جناب آقاي دكتر زاد ايماني ( متخصص بيماريهاي داخلي)
با تشكر از جناب آقاي ديندوست ( كارشناس بيمارستاني)