آرتروز
مقدمه :
دردهای مفصلی در سنین کهنسالی یکی از آزارهایی است که زندگی را بر افراد سالمند تلخ می کند. اینکه گفته میشود در سنین سالمندی، بدین معنی نیست که این درد مفاصل حتما" در سنین بالاتر به سراغ افراد می آید بلکه با توجه به شروع سنین سالمندی در جوامع و افراد مختلف متفاوت است لذا آرتروز نیز در افراد در سنین متفاوت دیده میشود.
طبقه گفته سازمان بهداشت جهانی ( who ) در جوامع پیشرفته 6/9 درصد مردان بالای 60 سال و 20 درصد خانمهای بالای 60 سال دچار آرتروز هستند که از این تعداد بیش از 80 درصدشان محدودیت های حرکتی دارند و 25درصدشان نیز اصلا قادر به انجام فعالیت ضروری زندگی روزانه شان نیستند.
آرتروز چیست؟
آرتروز یک کلمه فرانسوی و به معنی التهاب مفصل بوده و معادل انگلیسی آن Osteoarthritis است .
میدانیم در همه مفاصل بدن بین دو استخوان مفصل یک لایه نرم و بالشتکی به نام غضروف ( Cartilage ) قرار دارد که وظیفه غضروف ها شامل نرم کردن حرکت های استخوان های دو طرف مفصل ، جلوگیری از سایش استخوان های دو طرف مفصل بر روی هم و اینکه بعنوان ضربه گیری از انتقال ضربات فیزیکی به استخوان های مفصل و جلوگیری از آسیب فیزیکی به استخوانها است. در بیماری آرتروز این غضروف های مفاصل مانند : مفاصل لگن – زانو – آرنج – گردن – ستوان فقرات – انگشتان و ... از بین رفته و همچنین استخوان های مفاصل بر روی هم ساییده شده و در نتیجه سطوح استخوانی مفاصل تخریب می شود.
علائم شایع :
عمده علامت آرتروز درد و محدودیت حرکتی مفاصل است. علائم فرعی و کمتر شایع آن شامل صدا کردن سایشی مفاصل در موقع حرکت – التهاب مفاصل و تورم و قرمزی آن ناحیه است.
گاها" علیرغم وجود آرتروز برخی افراد هیچ یک از علائم فوق را نداشته و فقط در معاینه دقیق و رادیوگرافی مشخص می شود که این مورد هم خطرناک بوده و علائم بالینی در بیمار دیر یا زود دیده خواهد شده و آن زمانی است که دیگر کار از کار گذشته و اقدامات تسکینی و درمانی کمتر موثر خواهد بود. البته باید خاطرنشان کرد آرتروز یا استئوآرتریت یک بیماری غیر از بیماری آرتریت روماتوئید است که یک بیماری اتوایمون بوده و علاوه بر مفاصل ارگان های دیگر از بدن مانند قلب و کلیه و ... درگیر می کند، می باشد و این بیماری فقط مفاصل را درگیر کرده و ارگان های دیگر را درگیر نمی کند .
درد کمر – درد پشت در 5 الی 35 درصد افراد و درد زانوها در 60درصد افراد بسیار شایع هستند. تفاوت درد آرتروز با سایر دردهای مفاصل در این است که درد آرتروز در روزها و سایر دردها در شب تشدید میشود.
علت :
علت واقعی بروز آرتروز معلوم نیست ولی عوامل زیادی در بروز آنها دخیل هستند مانند :
- عوامل ارثی : در 50-30% افراد دچار آرتروز در خانواده نسل قبلی آنها نیز آرتروز وجود بوده است .
- سن : با افزایش سن و مخصوصا سنین بالای 60 سالگی در مردان و سنین بالای یائسگی در خانم ها بیشتر دیده میشود.
- جنس :خانم ها دو برابر بیشتر از مردان دچار این بیماری میشوند.
- چاقی
- استفاده از مفاصل بصورت نابجا در موقع نشستن
- استفاده از توالت های سنتی
- چهار زانو نشستن روی زمین و سر سفره های سنتی پهن شده در کف اتاق
- بیماری های مادرزادی مفاصل
- دیابت
- استفاده بی مورد از داروهایی مانند فروزماید – کورتون ها – هورمون ها
پیشگیری ( prevention )
پیشگیری بهتر از درمان است. با کاهش عوامل مستعد کننده به تعداد زیاد از احتمال بروز بیماری کاسته می شود مانند کاهش وزن- اصلاح نحوه حرکت – نشست و برخاست – عدم مصرف بی رویه داروها – حرکات مداوم مفاصل در افراد پشت میز نشین-کاستن از بی حرکتی ها – تغذیه صحیح و استفاده از میوه جات و سبزیجات – مصرف آب فراوان – رعایت اصول صحیح پوزیشن در موقع خواب – استفاده از توالت های فرنگی برای افراد مستعد در سنین قبل از ابتلا .
درمان طبی آرتروز ( Treatment )
- استفاده از مسکن های غیر مخدر مانند استامینوفن – ایبوپروفن – ناپروکسن – سلوکسیب – ایندومتاسین
- استفاده از داروهای کورتونی ( تحت نظر پزشک ) بصورت تزریقی و در موارد شدید تزریق داخل مفصلی
- استفاده از داروهای غضروف ساز مانند اسیدهیالورونیک
- القای گرما به مفاصل و ماساژ مفاصل به کمک روغن های گرم کننده و مسکن مثل پماد رهامین و ترکیبات اوکالیپتوس
- استفاده مرتب از سونا و جکوزی
- در موارد شدید آخرین اقدام تعویض مفاصل فرجام درمان ها است .
عباس دیندوست – مسئول بیماریهای غیرواگیر